Zločini u Foči 1992. godine
Foča je opština u istočnoj Bosni koja je pre rata imala oko 40.000 stanovnika, od kojih su 52% bili bosanski Muslimani, 45% Srbi i 3% Crnogorci. Formiranje nacionalnih stranaka 1990. godine – Srpske demokratske stranke (SDS) i Stranke demokratske akcije (SDA) – dovelo je do pogoršanja međuetničkih odnosa u Foči. U decembru 1991. godine opštinske strukture vlasti podeljene su po etničkoj liniji i formirani su krizni štabovi Srba i Bošnjaka.
Od početka 1992. godine, stanovnici Foče su naoružavani. Lokalne Srbe je naoružavala SDS u saradnji sa JNA, čiji su oficiri prebacivali naoružanje i municiju iz Hrvatske u Bosnu i Hercegovinu, da bi ih potom predstavnici SDS-a delili srpskoj teritorijalnoj odbrani i dobrovoljačkim jedinicama.
U Foči je osnovano nekoliko jedinica bosanskih Srba, između ostalog Taktička grupa Foča, čiji je komandant najpre bio Miroslav Stanić, predsednik srpskog kriznog štaba, a potom Marko Kovač, protiv kojeg je Tužilaštvo Bosne i Hercegovine 2019. godine podiglo optužnicu za zločin protiv čovečnosti počinjen na području Foče i za kojim je raspisana međunarodna poternica. Stanić i Kovač su izveštaje o stanju u Foči i o Taktičkoj grupi Foča podnosili Ratku Mladiću, a ta jedinica je u maju 1992. godine transformisana u jedinicu Vojske Republike Srpske (VRS).
Snage bosanskih Srba su po okolnim brdima razmestile tešku artiljeriju, a 7. aprila 1992. godine bilo je primetno prisustvo srpskih vojnika i na ulicama Foče. U sastavu srpskih snaga bili su lokalni vojnici, kao i vojnici iz Srbije i Crne Gore, pripadnici Taktičke grupe Foča i pripadnici paravojnih formacija, uključujući „Bele orlove“. Ujutro 8. aprila, otpočeo je napad srpskih snaga na Foču, kombinovanom vatrom iz pešadijskog i artiljerijskog oružja, usmerenom uglavnom na delove grada u kojima su Bošnjaci bili većina. Oružani sukob između srpskih i bošnjačkih snaga u Foči trajao je oko nedelju dana, a za oko dve nedelje srpske snage su uspostavile potpunu kontrolu nad gradom.
Tokom napada na Foču povređen je veliki broj civila, većinom Bošnjaka. Mnogi stanovnici Foče krili su se u podrumima, a neki su uspeli da pobegnu iz grada. Srpske snage su pljačkale i palile bošnjačke kuće i poslovne objekte za vreme, ali i posle oružanog sukoba, dok su srpske kuće čuvali vatrogasci.
Nakon što je Foča pala pod kontrolu srpskih snaga, Bošnjacima je bilo ograničeno kretanje, isključene telefonske linije i ukinuta sloboda okupljanja. Mnogi od njih su bili otpušteni sa posla ili sprečeni da odlaze na posao. Usledila su masovna hapšenja nesrpskih civila i njihovo odvođenje u zatočeničke objekte kojima je upravljala srpska vojska (od maja 1992. godine – Vojska Republike Srpske).
Napadi srpskih snaga na sela u okolini Foče – Miljevinu, Mješaje, Ustikolinu, Jeleč, itd. – nastavili su se do početka jula 1992. godine. Sela su granatirana, napadana pešadijom i paljena. Mnogi njihovi stanovnici Bošnjaci u strahu su napustili svoje kuće i sakrili se u okolnim šumama, gde su ih ubrzo zarobili srpski vojnici. Pripadnici srpskih snaga su prilikom napada na sela i zarobljavanja u šumama ubili nekolicinu civila – najmanje sedam civila iz Mješaja i više civila iz Jeleča. Većina žena, dece i muškaraca je po zarobljavanju odvedena u zatočeničke objekte koje je srpska vojska uspostavila na nekoliko lokacija na području opštine Foča.
Privremeni zatočenički objekti:
Zatočenički objekti za žene:
Privatne kuće i stanovi u kojima su žene i devojčice držane u seksualnom ropstvu:
Zatočenički objekat za muškarce:
Zatočenički objekti za žene
Posebna meta napada bile su bošnjačke žene, od kojih su mnoge držane u seksualnom ropstvu u nekoliko zatočeničkih objekata na području Foče, gde su silovane, mučene i na druge načine zlostavljane i ponižavane.
Mnoge Bošnjakinje su po zarobljavanju najpre odvedene u Buk Bijelu, naselje na gradilištu hidroelektrane, koje su snage bosanskih Srba pretvorile u lokalni vojni štab i objekat za isleđivanje civila Bošnjaka – žena, dece i nekolicine starijih muškaraca. Zarobljenici su ispitivani o navodnim skrovištima muškaraca i mestima na kojima su Bošnjaci krili oružje. U Buk Bijeloj je ženama i devojčicama prećeno ubistvom i seksualnim zlostavljanjem ukoliko budu lagale, a neke od zatočenica su već na tom mestu bile silovane i mučene.
Iz Buk Bijele zatočenice su autobusima prebacivane u Foču – najpre u Srednjoškolski centar koji se nalazio u naselju Aladža, a nakon 10-15 dana većina žena je odatle premeštana u sportsku dvoranu „Partizan“. U oba zatočenička objekta, zatočenice su spavale na madracima ili strunjačama na podu, dobijale su male količine hrane i nisu imale uslove za održavanje lične higijene. Mlađe žene, kao i neke devojčice, odvođene su u posebne prostorije i tamo silovane, a neke su silovane i u prostorijama u kojima su spavale, u prisustvu drugih zatočenika i naočigled svoje dece.
Srpski vojnici su mnoge zatočenice redovno izvodili iz Srednjoškolskog centra i „Partizana“ i odvodili ih u privatne kuće i stanove: tzv. Karamanovu kuću, kuću u ulici Osmana Đikića 16, stan u zgradi „Lepa Brena“ i kuću u selu Trnovače. U ove objekte su dovođene i Bošnjakinje iz susedne opštine Kalinovik, gde su ih srpske snage držale zatočene u tamošnjoj školi. U tim kućama i stanovima su nastavljali da ih siluju i zlostavljaju. Neke od zatočenica bi vraćali u roku od nekoliko sati u glavne zatočeničke objekte, dok bi druge ostajale u seksualnom ropstvu u ovim kućama duže, neke i po više meseci. Jedna od žrtava koja je kasnije svedočila pred Međunarodnim krivičnim sudom za bivšu Jugoslaviju (MKSJ) iznela je grubu procenu da je tokom celog perioda njenog zatočeništva, tj. tokom otprilike 40 dana, silovana približno 150 puta.
Seksualno nasilje nad bošnjačkim ženama i devojčicama u Foči vršeno je organizovano i sistematski. Neke od žrtava su pokušavale da zatraže zaštitu policije, ali njihove pritužbe su ignorisane, a srpski policajci su se prema njima ponašali grubo i nasilnički.
Sredinom avgusta 1992. godine, žene koje su bile zatočene u „Partizanu“ su autobusima koje je organizovao SUP Foča prevezene u Novi Pazar, u tamošnji izbeglički kamp. Jedan broj zatočenica koje su držane u privatnim kućama i stanovima je prodat, neke su uspele da pobegnu iz zatočeništva, a neke su razmenjene na različitim lokacijama u periodu od septembra 1992. do marta 1993. godine. Jedna od najmlađih žrtava, dvanaestogodišnja devojčica A.B., prodata je za 200 nemačkih maraka i poslednji put viđena oko dva meseca posle toga.
Zatočenički objekti za muškarce
Bošnjački muškarci iz Foče i okolnih mesta su bili zatvoreni u Kazneno-popravnom domu Foča (KP dom) i neki od njih su ostali u zatočeništvu i do dve i po godine. Većina zatočenika u KP domu su bili civili koji nikada nisu bili optuženi ni za jedno krivično delo. Uslovi u ovom, kao i u drugim zatočeničkim objektima u Foči, bili su nehumani: hrane je bilo malo, higijenu nije bilo moguće održavati, zatočenici su uglavnom spavali na sunđerima na podu, zimi nisu imali grejanje. Bošnjaci zatočeni u KP domu su izgladnjivani, vođeni na prisilni rad, psihički i fizički zlostavljani, premlaćivani i ubijani iz vatrenog oružja.
Srpske snage su u periodu od juna do decembra 1992. godine ubile preko 200 zatočenika u KP domu. Takođe, grupe zatočenika, obično mlađih ljudi, odvođene su iz KP doma pod izgovorom da idu na razmenu, ali samo je u nekoliko slučajeva zaista došlo do razmene, a ostali odvedeni zatočenici više nikada nisu viđeni.
Istraživači Fonda za humanitarno pravo (FHP) su već 1993. godine u izbegličkom kampu Kirklareli u Turskoj zabeležili svedočenja nekih od Bošnjaka izbeglih iz Foče.
Veliki broj preživelih meštana i meštanki Foče, bivših zatočenika, svedočio je pred MKSJ i Sudom BiH.
Izjava porodice Dikonja data je Fondu za humanitarno pravo 17. marta 1993. godine u izbegličkom kampu Kirklareli, Turska.
Istraživač: Filip Švarm
Opis svedočenja porodice Dikonja:
Ibro i Rukeja Dikonja, njihova tri sina i ćerka živeli su u naselju Donje Polje u Foči. Kada su srpske snage ušle u naselje, 26. ili 27. aprila 1992. godine, sklonili su se u podrum braće Kovač u kojem se krilo 18 Muslimana i sedmoro Srba. Nakon dva dana, pošto su čuli da dolaze „Arkanovci“, neki od njih su krenuli prema bolnici. Dvojicu Bošnjaka su usput uhapsili lokalni srpski vojnici i sproveli u Kazneno-popravni dom Foča (KP dom). U grupi od stotinak Bošnjaka i Srba, Ibro, Rukeja i deca uputili su se prema centru grada. Dobrovoljci iz Srbije i Crne Gore (Srpska grada), sve su smestili u hotel „Zelengora“. Izmešali su se u sobama, da ne bi bilo sobe u kojoj su samo Bošnjaci. Posle dva dana, dobrovoljci su im rekli da mogu da se vrate u Donje Polje. Kuća im je bila spaljena, pa su Ibro, Rukeja i deca spavali kod rođaka Vejsila Delića, a preko dana boravili kod drugog rođaka
Bećira Dikonje. Dana 7. juna, srpski vojnik Novica Tripković, u pijanom stanju i sa bejzbol palicom, ušao je u kuću sedamdesetpetogodišnje komšinice Bošnjakinje koja je živela sama. Posle njegovog odlaska, pronašli su je mrtvu, a po odeći su zaključili su da je bila silovana. Tripkovića su prijavili policiji koja je došla na uviđaj, ali ništa nije preduzela. Novica Tripković se ponovo pojavio 24. juna, i tada je ubio Vejsila Delića. Rukeja je otišla u SUP da traži dozvolu za iseljenje, ali je pobegla kada ju je službenik pitao „kako to da suprug i sinovi nisu u KP domu“. Ponovo su ih primila braća Kovač. Od srpskih vojnika ih je branio i komšija Branko Blagojević. Porodica Dikonja je 13. avgusta 1992. godine napustila Foču, sa dozvolama Međunarodnog komiteta Crvenog krsta (MKCK). Sledećeg dana i poslednji Bošnjaci su u organizovanom konvoju napustili Foču.
Svedočila je pred MKSJ u predmetu Kunarac i drugi 21. i 22. marta 2000. godine.
Svedokinja 33 je Bošnjakinja iz Foče, po zanimanju lekarka – pedijatrica. Radila je kao lekarka u bolnici u Foči i predavala je u Medicinskoj školi. Svedokinja govori o harmoničnim odnosima između Srba, Bošnjaka i Hrvata u Foči pre 1990-ih: „To je bila Jugoslavija u malom.“ Početkom 1990-ih formirane su nacionalne stranke (Srpska demokratska stranka i Stranka demokratske akcije), i tada počinju etničke podele i ratnohuškačka retorika. Govorilo se o naoružavanju bosanskih Srba širom Bosne i Hercegovine, a mnoge srpske žene i deca odlazili su iz Foče, mahom u Crnu Goru i u Srbiju. Svedokinja 33 je tokom napada srpskih snaga na Foču, od 8. do 14. aprila 1992. godine, bila uglavnom sakrivena u podrumu sa porodicom i prijateljima. Četrnaestog aprila, naoružani uniformisani ljudi su nju i njene komšije odveli u hangare na Livadama (naselje na istočnoj strani Foče) i popisali ih, nakon čega su Srbi mogli da se vrate svojim kućama, a Bošnjaci su odvedeni u Kazneno-
popravni dom Foča (KP dom)– među njima i svedokinja 33. Ona i njeno dvoje dece su bili u zatočeništvu ukupno deset dana, a njen muž dvanaest dana. Nakon oslobađanja iz KP doma, ostala je u Foči dva meseca. Nastavila je da radi u bolnici, ali nije dobijala platu. Od 20. maja svim Bošnjacima je bilo zabranjeno da nastave da rade u bolnici. Njen muž se nakon puštanja iz KP doma morao javljati u policijsku stanicu dva puta dnevno u tačno određeno vreme i tamo je bio ponižavan, a nekad i fizički maltretiran. Svedokinja 33 je čula da je njen stan zapaljen istog dana kada su oni odvedeni u zatočeništvo, u šta se kasnije i sama uverila. Bošnjačke kuće su paljene i sve džamije su srušene, uključujući Aladža džamiju sagrađenu u 16. veku, koja je bila pod zaštitom UNESCO-a. Veliki deo bošnjačkog muškog stanovništva je odveden u logore. Bošnjacima je bilo ograničeno kretanje i zabranjeno okupljanje, telefoni su im bili isključeni, a nekima je bilo uskraćeno i pravo na lečenje. Svedokinja 33 i članovi njene porodice su dobili potvrdu od nadležne policijske stanice da mogu napustiti Foču i morali su da potpišu izjavu da svu svoju imovinu ostavljaju „Srpskoj Republici“.
Svedočila je pred MKSJ u predmetu Kunarac i drugi 29. i 30. marta 2000. godine.
Svedokinja 50 je Bošnjakinja iz sela Mješaji (opština Foča), koja je 1992. godine imala 16 godina. Njeno selo je napadnuto 3. jula 1992. godine. U to vreme, krila se sa porodicom u obližnjoj šumi, gde su ih u noći između 3. i 4. jula zarobili srpski vojnici i odveli ih u Buk Bijelu (privremeni zatočenički objekat). U jednoj od baraka u Buk Bijeloj ju je silovao Zoran Vuković. Svedokinja 50 je, zajedno sa ostalim zatočenicama, iz Buk Bijele odvedena u Srednjoškolski centar Foča, gde ju je druge večeri silovao nepoznati vojnik. Posle 11 dana premeštena je u sportsku dvoranu „Partizan“,
odakle su je u više navrata izvodili srpski vojnici i odvodili na različite lokacije. Tamo su je silovali i seksualno zlostavljali, između ostalih i Zoran Vuković i Dragoljub Kunarac. Vuković joj je jednom prilikom nakon silovanja rekao da će je poštedeti, jer je vršnjakinja njegove ćerke: „Rekao je da bi on možda mogao i više, i mnogo toga više, međutim, da sam otprilike vršnjakinja njegove ćerke, pa za sada neće.“ Svedokinja 50 se nije usuđivala da pokuša da napusti sportsku halu „Partizan“ jer su srpski vojnici bili svuda po gradu: „Mogao me je ubiti kad god je ko htio ili svejedno šta uraditi.“ Oslobođena je 13. avgusta 1992. godine, kada su zatočenice autobusima koje je organizovao SUP Foča odvezene najpre u Crnu Goru, a potom u Novi Pazar.
Svedočila je pred MKSJ u predmetu Kunarac i drugi 27. marta 2000. godine.
Svedokinja 62 je Bošnjakinja iz Mješaja (opština Foča), vlasnica prodavnice, majka troje dece i baka svedokinje 50. Nakon napada na njihovo selo, ona se sa porodicom krila u šumi, gde su ih 3. jula 1992. zarobili srpski vojnici i odveli ih u privremeni zatočenički objekat u Buk Bijeloj, gde joj je ubijen muž. Iz Buk Bijele je odvedena u Srednjoškolski centar Foča, a odatle u sportsku dvoranu „Partizan“.
Svedokinja 62 govori o tome kako su srpski vojnici izvodili mlađe zatočenice iz Srednjoškolskog centra, kako su ih vraćali uplakane i izmučene. Svedokinja 95 joj se poverila da su je silovali i mučili, a na njenom telu su se videle rane od gašenja cigareta. U „Partizanu“ je bila prisutna kada je vojnik silovao zatočenicu pored koje je spavala, pred njenim desetogodišnjim sinom. Oslobođena je 13. avgusta 1992. godine, kada su zatočenice autobuskim prevozom koji je organizovao SUP Foča odvezene najpre u Crnu Goru, a potom u Novi Pazar.
Svedočila je pred MKSJ u predmetu Kunarac i drugi 30. marta i 3. i 4. aprila 2000. godine.
Svedokinja 75 je Bošnjakinja iz sela Trošanj (opština Foča). Pre rata je radila u fabrici „Šipad Maglić“, a 1992. godine je imala 24 godine. Kada je njeno selo napadnuto, rano ujutru 3. jula 1992. godine, ona se sa porodicom i drugim meštanima skrivala u šumi. Prilikom bežanja od srpske vojske, ubijeno je nekoliko ljudi, među kojima i njena majka. Svedokinja 75 je odvedena u privremeni zatočenički objekat u Buk Bijeloj, gde ju je silovalo više od 10 vojnika, a zatim u Srednjoškolski centar Foča, gde je provela otprilike 15 dana. U Srednjoškolskom centru su je silovali Dragan Zelenović i još jedan muškarac, a odatle je odvođena na različite lokacije gde je takođe silovana.
Najčešće ju je izvodio Dragan Zelenović. Iz Srednjoškolskog centra prebačena je u sportsku dvoranu „Partizan“. Iz „Partizana“ je, zajedno sa drugim zatočenicama, odvođena u kuću u ulici Osmana Đikića broj 16 i u tzv. Karamanovu kuću, gde su ih silovali i zlostavljali. Srpski vojnici su im dali srpska imena i nisu im dozvoljavali da se međusobno drugačije oslovljavaju. Terali su ih da se krste i pretili su joj da će joj odseći ruku, pošto nije znala da se prekrsti. Nakon oko tri meseca provedena u zatočeništvu u Karamanovoj kući, svedokinja 75 je prebačena u stan Radomira Kovača u zgradi „Lepa Brena“, a potom u još nekoliko privatnih kuća i stanova u Foči gde je zlostavljanje nastavljeno. Među vojnicima koji su je silovali tokom njenog zatočeništva bili su i Dragoljub Kunarac, Radomir Kovač i Zoran Vuković. Pobegla je 5. marta 1993. godine, uz pomoć dvojice Srba.
Svedočila je pred MKSJ u predmetu Kunarac i drugi 5. aprila 2000. godine.
Svedokinja 127 je Bošnjakinja iz sela Miljevina (opština Foča), majka nestale A.B. U junu 1992. godine dvojica naoružanih policajaca došli su po njenog muža i odveli ga u zarobljeništvo. Ona ga od tada više nikada nije videla, niti je čula išta o njemu. Ćerku svedokinje 127, A.B, koja je tad imala 12 godina, izvesni Jego odveo je iz njihove kuće u Karamanovu kuću, odakle ju je nakon dva dana vratio Pero Elez. Svedokinja 127 i njene tri ćerke su 3. septembra 1992. godine proterane iz Miljevine i prebačene autobusima do sportske hale „Partizan“, zajedno sa oko 200 Bošnjaka iz Miljevine. U „Partizanu“ su ih srpski vojnici pretresali i oduzimali im dragocenosti, a zatim su ih ponovo ukrcali u
autobuse. Kod mosta na Drini u Foči, policijski automobil je zaustavio autobus u kome se nalazila svedokinja 127 sa svoje tri ćerke. Njenu najstariju ćerku A.B. su prozvali po imenu i izveli iz autobusa. Svedokinja 127 nakon toga više nikad nije videla A.B.
Prema svedočenju svedokinje 75, A.B. je iz autobusa izveo vojnik VRS Radovan Stanković. Odvedena je u Karamanovu kuću, a potom u stan u zgradi „Lepa Brena“. Na obe lokacije su je često silovali – između ostalih Radomir Kovač i Gojko Janković. U decembru 1992. godine Radomir Kovač ju je prodao izvesnom Dragecu za 200 nemačkih maraka. Dragec je A.B. i svedokinju 75 „iznajmljivao kao prostitutke“. Nakon nekog vremena provedenog u Dragecovom stanu, Jasko Gazdić je odveo A.B, koju nakon toga niko više nije video.
Svedočio je pred MKSJ u predmetu Krnojelac 31. oktobra i 1. novembra 2000. godine.
Svedok 139 je Bošnjak iz Foče, koji je pre rata radio kao stražar u Kazneno-popravnom domu Foča (KP domu). Svedoči o tome da je nekoliko dana pre početka oružanog sukoba u Foči, aprila 1992. godine, oko 100 zatvorenika, većinom srpske nacionalnosti, pobeglo iz zatvora i da je upravnik KP doma to dozvolio. Kada su sredinom aprila borbe u Foči prestale, Svedok 139 se nije vratio na posao, jer mu srpski vojnici nisu dozvolili da se slobodno kreće. Jedino je bošnjačkim ženama bilo dozvoljeno da odu do prodavnice, dok muškarcima nije bilo dozvoljeno kretanje gradom. Pripadnici srpske vojne policije su ga uhapsili u njegovoj kući 20. maja 1992. godine i sa još četvoricom bošnjačkih civila iz njegove ulice odveli u zatočeništvo u KP dom. Tamo je ostao do 6. oktobra 1994. godine. Prema proceni Svedoka 139, u KP domu je bilo oko 600 zatočenika, od kojih su skoro svi bili Bošnjaci. Uslovi života u KP domu su bili nehumani.
Nije bilo grejanja, pa su tokom zime zatočenici imali otekline od hladnoće, a koža im je pucala od smrzavanja. Nisu mogli redovno da se tuširaju, niti da održavaju ličnu higijenu – bili su sve vreme u odeći u kojoj su došli u KP dom. Dobijali su tri obroka dnevno, ali su obroci bili mali i hrana je bila lošeg kvaliteta, tako da je Svedok 139 izgubio preko 20 kilograma za prva dva-tri meseca zatočeništva. Prema njegovom svedočenju, bilo je i slučajeva kad su zatočenici umirali jer nisu dobili adekvatnu lekarsku negu. Pojedini zatočenici su odvođeni u upravnu zgradu i u zgradu straže i tamo premlaćivani. Stražar bi došao do vrata sobe, prozvao određenog zatočenika i odveo ga. Posle nekoliko minuta bi se čuli jauci i udarci, kao i psovke onih koji su premlaćivali zatočenike. Pored toga, 50-60 zatočenika je odvedeno na prinudni rad – branje šljiva – i više se nikada nisu vratili. Prema navodima Svedoka 139, od početka njegovog zatočeništva pa sve do oktobra 1993. godine, upravnik KP doma i vrhovna vlast u ovom zatočeničkom objektu bio je Milorad Krnojelac. Njegov zamenik je bio Savo Todović, koji je imao više direktnog kontakta sa zatočenicima od Krnojelca.
Svedočio je pred MKSJ u predmetu Krnojelac 7. novembra 2000. godine.
Svedok 54 je Bošnjak koji je pre rata živeo u Foči, u naselju Donje Polje, i radio kao šef smene u fabrici. Donje Polje je granatirano, a kad je granatiranje prestalo, kuće koje nisu srušene granatama su paljene. Za vreme oružanog sukoba u Foči u aprilu 1992. godine, krio se u podrumu svoje zgrade. Uhapšen je 16. aprila 1992. u naselju Čohodar Mahala, gde je boravio u kući svoje ćerke. Uhapsili su ga srpski vojnici koje nije poznavao od ranije i odveli u Kazneno-popravni dom Foča (KP dom). Svedok 54 nikada nije saznao zašto je uhapšen, niti je protiv njega podignuta optužnica. U zatočeništvu u KP domu proveo je 136 dana. Zbog malih obroka i loše hrane u logoru, izgubio je 37 kilograma. Jednom je pretučen u samici u koju je bio odveden jer je drugom zatočeniku dao krišku hleba više nego što je bilo dozvoljeno. Svedok 54 svedoči o tome da su zatočenici iz sobe u kojoj su spavali odvođeni u upravnu zgradu, odakle
su se vraćali sa teškim povredama – modricama po glavi i telu, izbijenim i polomljenim zubima. 25. juna 1992. godine, petorica zatočenika – Kemal Dželilović, Mustafa Kuloglija, Hamid Ramović, Enes Uzunović i Munib Veiz – odvedeni su u jednu prostoriju u upravnoj zgradi. Tamo su najpre pretučeni, a potom ubijeni hicima iz vatrenog oružja. Svedok 54 je video ovo ubistvo iz prostorije u kojoj je bio zatočen, a nakon toga je čuo zvuk automobila, za koji pretpostavlja da je odvezao tela ubijenih. On je prisustvovao izvođenju više zatočenika iz prostorija u kojima su spavali. Među njima su bili Alija Altoka, Refik Čankušić, Enko Čedić, Mate Ivančić, Fuad Mandžo, Kruno Marinović, Nurko Nišić, Zulfo Veiz i drugi. Njihove likvidacije Svedok 54 nije video, ali je MKSJ u predmetu Krnojelac utvrdio da su svi oni (kao i još zatočenika) ubijeni u KP domu Foča. Prema rečima ovog svedoka, Milorad Krnojelac je bio upravnik KP doma za vreme njegovog zatočeništva, i to je bilo opšte poznato. Svedok 54 je oslobođen 31. avgusta 1992. godine, tako što je, sa još 35 zatočenika odvezen autobusom u Rožaje u Crnoj Gori.
Krajem 1994. godine razmenjeni su i poslednji zatočeni Bošnjaci koji su još bili u KP domu. Sve džamije u Foči su porušene, a preživeli Bošnjaci proterani, čime je ostvareno postojanje etnički čiste srpske oblasti. Pre rata, Bošnjaci su činili oko polovine stanovnika opštine Foča, a prema dokazima tužioca MKSJ, na kraju sukoba u gradu Foči ostalo je samo desetak Bošnjaka. Početkom 1994. godine, Skupština Republike Srpske preimenovala je Foču u Srbinje, a tek deset godina kasnije gradu je vraćeno ime Foča.
Do 2002. godine, identifikovano je 375 tela ekshumiranih na području Foče. Sva osim jednog pripadala su Bošnjacima.
U Foči je malo povratnika Bošnjaka, pogotovo u samom gradu. Na ulicama Foče, poslednjih godina, mogu se videti murali koji slave Ratka Mladića, četničkog komandanta Dražu Mihailovića, i nedavno preminulog Milorada Pelemiša, komandanta 10. diverzantskog odreda Glavnog štaba VRS, protiv kojeg je Fond za humanitarno pravo 2010. godine podneo krivičnu prijavu za genocid u Srebrenici po kojoj nikada nije postupano.
Suđenje pred MKSJ u predmetu Kunarac i drugi predstavlja prekretnicu u međunarodnom krivičnom pravu jer je proširilo okvir dela „porobljavanje kao zločin protiv čovečnosti“ tako da uključi i seksualno porobljavanje. Zahvaljujući ovom i drugim predmetima pred MKSJ koji su se bavili seksualnim nasiljem, priznato je da silovanje nije samo prateća pojava oružanih sukoba, nego i moćno oruđe rata koje se koristi za zastrašivanje, progon i teror.
Za porobljavanje i silovanje Bošnjakinja u Foči – kao zločin protiv čovečnosti i ratni zločin – MKSJ je osudio: Dragoljuba Kunarca, komandanta izviđačke jedinice VRS koja je bila deo Taktičke grupe Foča, na 28 godina zatvora; Radomira Kovača, zamenika komandanta Vojne policije VRS i vođu paravojnih snaga, na 20 godina zatvora; Zorana Vukovića, zamenika komandanta Vojne policije VRS i vođu paravojnih snaga, na 12 godina zatvora; i Dragana Zelenovića, pripadnika VRS i de facto vojnog policajca, na 15 godina zatvora. Dragan Zelenović je priznao krivicu po svim tačkama optužnice, uključujući mučenje i silovanje nekoliko Bošnjakinja iz Foče. Za mučenje, ubistvo, progon i druge zločine protiv čovečnosti i ratne zločine nad bošnjačkim muškarcima MKSJ je osudio Milorada Krnojelca, koji je od aprila 1992. do avgusta 1993. godine bio upravnik KP doma u Foči, na 15 godina zatvora.
Za zločin protiv čovečnosti koji obuhvata prisilno zatvaranje, mučenje i silovanje Bošnjakinja u Foči, Sud BiH je osudio Gojka Jankovića, zamenika komandanta Vojne policije VRS i vođu paravojske, na 34 godine zatvora, kao i pripadnike VRS: Neđa Samardžića, na 24 godine zatvora; Radovana Stankovića, na 20 godina zatvora; Jaska Gazdića, na 17 godina zatvora; Krsta Dostića, na 10 godina zatvora; Miodraga Nikačevića, na 10 godina zatvora; Milana Todovića, na 10 godina zatvora; Novicu Tripkovića, na osam godina zatvora; Milomira Davidovića, na sedam godina zatvora; Žarka Vukovića, na sedam godina zatvora; i Sašu Ćurčića, na pet godina zatvora. Za zločine protiv čovečnosti nad bošnjačkim muškarcima u KP domu, Sud BiH je osudio Sava Todovića, zamenika upravnika KP doma, na 12 godina zatvora i Mitra Raševića, komandira straže u KP domu, na sedam godina zatvora. Pred Sudom BiH podignute su optužnice za zločine nad bošnjačkim civilima u Foči protiv još sedmorice pripadnika VRS. Kantonalni sud u Sarajevu osudio je Veselina Čančara, pripadnika VRS, na četiri godine i šest meseci zatvora za ratni zločin protiv civilnog stanovništva u Foči.
Zločini koje su srpske snage počinile nad bošnjačkim civilima iz Foče i okolnih mesta bili su deo optužnica i u predmetima protiv Radovana Karadžića, Ratka Mladića, Biljane Plavšić i Momčila Krajišnika. Oni su pravosnažno osuđeni pred MKSJ za ove zločine, kao dela počinjena u okviru udruženog zločinačkog poduhvata.
Kunarac i drugi (MKSJ)
Prvostepena presuda od 22. februara 2001. godine i pravosnažna presuda od 12. juna 2002. godine
Dragan Zelenović (MKSJ)
Prvostepena presuda od 4. aprila 2007. godine i pravosnažna presuda od 31. oktobra 2007. godine
Milorad Krnojelac (MKSJ)
Prvostepena presuda od 15. marta 2002. godine i pravosnažna presuda od 17. septembra 2003. godine
Gojko Janković (Sud BiH)
Prvostepena presuda od 16. februara 2007. godine i pravosnažna presuda od 23. oktobra 2007. godine
Neđo Samardžić (Sud BiH)
Prvostepena presuda od 7. aprila 2006. godine i pravosnažna presuda od 13. decembra 2006. godine
Radovan Stanković (Sud BiH)
Prvostepena presuda od 14. novembra 2006. godine i pravosnažna presuda od 28. marta 2007. godine
Jasko Gazdić (Sud BiH)
Prvostepena presuda od 9. novembra 2012. godine i pravosnažna presuda od 17. juna 2013. godine
Krsto Dostić (Sud BiH)
Prvostepena presuda od 6. oktobra 2016. godine i pravosnažna presuda od 27. januara 2017. godine
Miodrag Nikačević (Sud BiH)
Prvostepena presuda od 19. februara 2009. godine i pravosnažna presuda od 12. jula 2010. godine
Milan Todović (Sud BiH)
Prvostepena presuda od 4. decembra 2018. godine i pravosnažna presuda od 12. marta 2019. godine
Novica Tripković (Sud BiH)
Pravosnažna presuda od 7. juna 2011. godine
Milomir Davidović (Sud BiH)
Prvostepena presuda od 27. februara 2019. godine i pravosnažna presuda od 9. jula 2019. godine
Žarko Vuković (Sud BiH)
Prvostepena presuda od 11. oktobra 2017. godine i pravosnažna presuda od 19. januara 2018. godine
Saša Ćurčić (Sud BiH)
Prvostepena presuda od 14. septembra 2020. godine i pravosnažna presuda od 21. decembra 2020. godine
Rašević i drugi (Sud BiH)
Prvostepena presuda od 28. februara 2008. godine i pravosnažna presuda od 6. novembra 2008. godine
Veselin Čančar (Kantonalni sud u Sarajevu)
Pravosnažna presuda od 12. januara 2005. godine